Zelf leren de crisis voor te zijn

Wat houdt de afdeling 020 in?

Dat is een afdeling waar jongeren die in behandeling zijn bij de geestelijke gezondheidszorg (ggz) op ieder moment terechtkunnen. Dat kunnen ze laagdrempelig doen door te bellen of te appen, maar ze kunnen ook langskomen op de afdeling en er 24 uur verblijven. Om gebruik te kunnen maken van 020 is een lidmaatschap nodig. Sinds begin van dit jaar hebben we een doorstart gemaakt en hebben we de beschikking over drie bedden. Op dit moment zijn zo’n 180 jongeren lid. We noemen ze leden in plaats van cliënten. De afdeling heeft in zijn oorspronkelijke vorm vijf jaar gedraaid, sinds januari van dit jaar (2021) hebben we een aangepaste opzet.

Is 020 een fysieke afdeling?

Ja, het is een deel van het gebouw waar verschillende afdelingen van Levvel zitten.

Staat die afdeling helemaal op zichzelf?

Het is een alleenstaande afdeling en jongeren zijn er dus lid van. De behandelaar blijft in het behandelproces wel de lijn uitzetten, 020 is echt ondersteunend voor de jongere wanneer deze dat zelf nodig vindt of een vraag heeft.

Waarom is dit bedacht?

Het idee van 020 kwam voort uit een initiatief van Youz, dat de Strandloper (https://www.youz.nl/hoe-wij-helpen/behandeling-en-verblijf/strandloper) organiseert. Het was bedoeld als laagdrempelige pre-interventie, zodat jongeren zelf leren de crisis voor te zijn of om een ergere crisis te voorkomen en daardoor ook acute opnames te voorkomen.

Hoe heeft afdeling 020 in zijn oorspronkelijke vorm gefunctioneerd?

Afdeling 020 is bedacht om acute opnames te voorkomen. Zeker de eerste jaren is er intensief gebruik van gemaakt. Daarna is het iets afgenomen. We weten niet precies waarom, maar we denken aan een aantal redenen. Er waren veel wisselende medewerkers waardoor jongeren niet wisten wie ze zouden treffen, en er was een andere financiering waardoor er minder leden waren. Daarnaast was de afdeling verhuisd en kregen we ook van jongeren terug dat de afdeling te weinig structuur had. Sommige jongeren vonden het ook ingewikkeld zelf contact te zoeken. Ik ben alleen op de hoogte van de laatste tijd. Ik zag dat er een bepaalde groep was die er veel gebruik van heeft gemaakt. Als ze zich niet goed voelden of de spanning zat te hoog, zochten ze contact of kwamen ze langs om even rust te hebben.

Ging het om een diverse groep?

Er waren twee hoofdgroepen, jongeren met een autismespectrumstoornis en jongeren met persoonlijkheidsproblematiek, maar in principe hadden we alles, dus ook jongeren die een psychose hebben meegemaakt.

Hoe werd een jongere destijds lid?

De behandelaar nam contact op met de spilfunctionaris van 020, de functie die ik nu heb. De behandelaar lichtte dan toe waarom een lidmaatschap nuttig zou kunnen zijn. Dan werd er een kennismaking met de jongere gepland en werd een aantal afspraken gemaakt, zoals: op 020 mag geen automutilatie of agressie plaatsvinden. Als je jezelf sneed, mag je wel contact opnemen en dan kunnen we je ondersteunen, maar op de afdeling wilden we dat niet. Het gebeurde wel eens, maar dan zetten we het lidmaatschap on hold. Dan moest er eerst een herstelgesprek plaatsvinden. Je mocht op de afdeling ook niet onder invloed van alcohol of drugs zijn. We wilden geen agressie zien, dat vooral. Er werd ook een signaleringsplan met de jongere gemaakt dat o.a. bedoeld was als een handleiding voor de sociotherapeut van 020, zodat die wist wat hielp voor de jongere, wat die prettig vond en wat niet.

Hoe lang verbleef een jongere gemiddeld?

Dat lag aan wat de jongere zelf wilde en wat hij of zij dacht nodig te hebben. De afspraak was max. 24 uur. We hebben wel eens uitzonderingen gemaakt dat iemand twee keer 24 uur kon blijven. Het kon ook zijn dat ze alleen even een kop koffie kwamen drinken, samen een spelletje deden, of dat we een gesprekje hadden en dat ze dan weer gingen, dat lag echt aan de jongere zelf.

Er waren jongeren die regelmatig terugkwamen, hield je ze daardoor op de been?

We hadden een aantal jongeren die geregeld gebruik maakten van de dienst, sommigen kwamen drie keer per week. We overlegden elke drie maanden met de behandelaar of dat nog wenselijk was. Ik sprak een jongere op de afdeling en die was al twee jaar lid en maakte er eens in de zoveel tijd gebruik van. Hij hoefde niet opgenomen te worden. Als een jongere moest kiezen tussen een 020-lidmaatschap of een opname, dan kozen ze vaak voor 020, dan zaten ze niet in de gedwongen zorg. Dat kon natuurlijk ook discussie oproepen of dit wel de beste oplossing was.

Blijkbaar wilden behandelaars niet dat jongeren rond zwierven, maar ze wilden ze ook niet opnemen?

Ja, en dat past in de visie van de huidige zorg, de maatschappij en de gemeentes, en ook van Level: het voor zijn van crises.

Hoe was de verdeling jongens en meisjes?

Ik weet het niet goed, ik had het idee dat het wel 50/50 was. Er waren wel veel jongeren met internaliserende problemen, minder met externaliserende.

Wat bedoel je daar precies mee?

Voorbeelden van internaliserende problemen zijn zelfbeschadigend gedrag: somberheid, depressie, overprikkeling. Niet zozeer agressie. Dat zie je in die doelgroep echt minder. Agressie valt onder de noemer externaliserende problemen.

Werd de jongere vrijwillig lid?

Dat gebeurde inderdaad. Dat was het mooie van 020, maar ook een valkuil. Het actieve gebruik door jongeren was de laatste jaren afgenomen door de jongeren. Sommige jongeren vonden het lastig om uit zichzelf contact te zoeken, de behandelaar had er vaak meer behoefte aan dan de jongere.

Hoe zag de bezetting van 020 eruit?

Sociotherapeuten en een spilfunctionaris. Er was voorheen een psycholoog en daarna kwam er een psychiater. Die dacht vooral mee met de sociotherapeut. Je hebt heel complexe cliënten ertussen zitten en dan is het fijn als een psychiater meedenkt.

Welke leeftijd hanteerde afdeling 020 aanvankelijk?

Het was voor jongeren tussen twaalf en drieëntwintig jaar. Vanwege financiering hadden we de laatste tijd tot achttien jaar moeten aanhouden, maar het was om verschillende redenen niet meer haalbaar om het op die voet voort te zetten.

Hoe zat dat in elkaar?

Achttienjaar-min gaat via de gemeentes en achttienjaar-plus via de zorgverzekeraars. Voor achttienjaar-plus was 020 heel moeilijk via zorgverzekeraars te financieren. Als je bijvoorbeeld een behandeling hebt bij Arkin en je wilt een lidmaatschap van 020, dan kan dat niet omdat wij niet aan alle criteria voor een DBC (diagnosebehandelcombinatie) voldoen waarmee we bij de zorgverzekeraar zouden kunnen declareren. Immers 020 behandelt niet maar verstrekt meer aanvullende zorg. En voor achttienjaar-min zijn we dus op de gemeente aangewezen, maar daar is de regeling dat de ggz-instelling die de meeste behandelingen van de jongeren doet ook het geld krijgt. Als zo’n instelling dan gebruik wil maken van 020 moeten zij de zorg inkopen, en dat gaat dus af van hun beschikbare budget. Sindsdien is het animo van die instellingen om jongeren onder de achttien jaar naar 020 door te verwijzen minder geworden.

Dat zou dus een beperking kunnen zijn geweest waardoor het oorspronkelijke project gesneuveld is?

Ja, en dat in combinatie met veel leden die niet heel actief waren, terwijl de medewerkers wel aanwezig moesten zijn. Je moest er wel met personeel zijn om die beschikbaarheid te houden.

Nu is afdeling 020 weer opnieuw opgestart?

In eerste instantie voor de komende zes maanden en niet alleen voor de psychiatrie maar ook voor jeugdzorgcliënten die via Levvel (voorheen was dat Spirit, maar Spirit en Bascule zijn opgegaan in Levvel) binnenkomen. Dus voor jongeren die via Levvel begeleid worden maar in crisis of suïcidaal zijn, waarbij de gewone hulp via Levvel alleen niet toereikend is maar met de ondersteuning via 020 wel. Dus we hebben echt een preventieve rol. We spelen daarbij ook wat meer in op de vraag. Was in de oorspronkelijke opzet een opname van een dag de regel, nu kan het, als de jongere dit vraagt, ook een paar dagen zijn. De vrijwilligheid die we ook in de oorspronkelijke opzet van afdeling 020 hadden, is gebleven. De leeftijd van de jongeren die een beroep op 020 kunnen doen is helaas 'tot achttien jaar' gebleven. Ook is de procedure om lid te worden dezelfde gebleven. Daarnaast willen we ook bekijken of jongeren die in de kliniek op de afdeling Acute psychiatrie een bed bezetten via 020 weer sneller naar huis kunnen gaan, als zij weer in een stabiele situatie zijn gekomen.

Dus afdeling 020 blijft beschikbaar voor jongeren die een psychose hebben doorgemaakt?

Zeker, maar afdeling 020 wordt voor de komende maanden wel breder ingezet met een personele bezetting van zeven fte's. Wat belangrijk is, is dat we met geld van de gemeente nu een doorstart hebben gemaakt, maar hoe het erna gefinancierd kan worden, blijft nog een belangrijke vraag. Daarover zijn we in overleg met de gemeente.

Marije, je bent ook een spilfunctionaris bij het IBT-J? Is er een relatie met afdeling 020?

Met IBTJ (intensieve behandeling thuis jeugd) proberen we ook acute opnames van jongeren te voorkomen. Het IBT-J-team zit iets verder in de crisisketen. Het team beoordeelt o.a. of jongeren aangemeld moeten worden voor acute opname, of staat de hulpverlening bij als die er niet meer uitkomen. Het team kan voor een periode van maximaal zes weken de jongeren (en hun ouders) thuis ondersteunen en behandelen. Zij functioneren als poortwachters voor de acute afdelingen. Als een jongere aangemeld wordt voor onze acute afdeling en het is binnen de regio, dan kijken we of we met intensieve thuisbegeleiding zo’n opname kunnen afwenden. Het is altijd moeilijk te meten of dat echt lukt, maar we hebben voorbeelden genoeg waarvan we achteraf zeggen dat het gelukt is. Ook jongeren die een psychose hebben of suïcidaal zijn. Afdeling 020 en IBT-J werken wel veel samen. Veel jongeren die IBT-J hebben gehad, hebben nu een 020-lidmaatschap, dat zijn de actiefste leden.

Is er nog iets wat je wilt toevoegen?

Het belangrijkste is de vrijwilligheid van de jongeren en dat we echt ondersteunend zijn voor hen. Daarnaast kunnen we ouders ondersteunen. De afdeling is niet voor ouders, maar ze kunnen wel bellen om advies te vragen hoe ergens mee om te gaan. Bijvoorbeeld als hun kind erg gespannen is: hebben jullie tips voor mij?