Medicijnen tegen psychotische kenmerken

Tijdens een psychose is er in bepaalde delen van je hersenen te veel dopamine, waardoor prikkels en informatie anders worden verwerkt en psychotische kenmerken ontstaan. Antipsychotica blokkeren de receptoren waardoor dopamine niet kan werken.

Gebruik Je kunt de medicatie slikken via je mond (in tablet-, capsule-, poeder- of druppelvorm) of via een injectie krijgen (één keer per 2 tot 4 weken een prik waarbij het medicijn wordt ingespoten).

Soorten Er zijn klassieke antipsychotica, die bestaan al lang, en atypische antipsychotica die nieuwer zijn. Het verschil zit vooral in de bijwerkingen. Alle verschillende antipsychotica met mogelijke bijwerkingen, zijn te vinden op PAKwijzer.

Bijwerkingen Antipsychotica geven vaak bijwerkingen, daarom is de juiste dosis heel belangrijk. Je wilt graag een zo goed mogelijk effect met zo min mogelijk bijwerkingen. Bijwerkingen kunnen zijn:

• Bewegingsstoornissen: de bewegingen gaan stroever, handen trillen in rust (extrapiramidale bijwerkingen) of onwillekeurige bewegingen van mond, kaak, armen of benen.
• Gewichtstoename, suf- en slaperigheid (antihistaminerge bijwerkingen).
• Droge mond, wazig zien, minder vaak poepen (obstipatie) en plassen (urineretentie) (anticholinerge bijwerkingen).
• Te lage bloeddruk, duizeligheid, verstoring hartritme (verlengde QT-tijd), hartkloppingen, te snelle hartslag.
• Verstoring seksuele verlangens, verstoring menstruatie, afvloed melk uit borsten.
• Sombere gevoelens en neerslachtigheid.
• Verhoogde gevoeligheid voor convulsies (stuipen).
• Verstoring hoeveelheid vetten in het bloed of verstoorde bloedsuiker.
• Verstoring aanmaak bepaalde witte bloedcellen.
• Oogafwijkingen.

Hoe werken antipsychotica?

Alle antipsychotica blokkeren de dopamine D2-receptor. Op het moment dat ze de receptor blokkeren, kan deze niet meer door de lichaamseigen (endogene) dopamine gestimuleerd worden. Bij een deel van de patiënten die last hebben van een psychose, zien we een verhoogde dopaminerge neurotransmissie. Het zou mooi zijn als we een medicijn hadden dat ervoor zorgt dat er niet te veel dopamine vrijkomt. We hebben nu alleen een medicijn dat de receptor kan blokkeren zodat de te veel vrijgekomen dopamine niet meer zo actief is. Daardoor worden mensen rustiger.

Dus antipsychotica zijn erg effectief?

Ja, maar je moet wel oppassen met antipsychotica, want dopamine is heel erg belangrijk. Als je het dopaminerge systeem helemaal platlegt, willen mensen helemaal niets meer, dan letten ze nergens meer op. Je moet het dus een beetje remmen maar niet te veel, dat verschilt per persoon. Over het algemeen zijn alle antipsychotica even effectief, bij ongeveer 70% van de mensen werkt het behoorlijk goed. Bij de 30% bij wie het niet werkt, proberen wij clozapine. Dat is een nog effectiever antipsychoticum dat gemakkelijk op de receptor gaat zitten en er ook weer vrij makkelijk vanaf gaat. Dan zou je zeggen waarom dan niet iedereen clozapine? Dat doen we niet omdat het een bijwerking heeft die in potentie levensbedreigend is: 1% van de mensen krijgt een daling van de witte bloedlichaampjes en als je dat niet ontdekt en de clozapine niet stopt, heeft iemand geen afweer meer tegen infecties, dan kun je eraan overlijden. Het mag nu alleen gegeven worden als je wekelijks de witte bloedlichaampjes checkt. De kans op deze bijwerking is het grootst in de eerste achttien weken van de behandeling. Als je bij iemand die deze zeldzame bijwerking heeft met de clozapine stopt, dan gaat de hoeveelheid witte bloedlichaampjes weer omhoog.

Zijn er nog andere bijwerkingen van antipsychotica?

Bijwerkingen van clozapine en ook van andere antipsychotica kunnen fors zijn. Je kunt de belangrijkste bijwerkingen grofweg indelen in twee groepen; de ene groep geeft risico op stijfheid en trillen, oftewel parkinsonisme (bij de ziekte van Parkinson is 80% van de dopamine producerende neuronen verloren gegaan), maar als je wat minder medicatie geeft, gaat het weer beter. De andere groep heeft als bijwerking verhoging van de eetlust, waardoor je gewicht kan toenemen en je bijvoorbeeld diabetes kunt ontwikkelen.

Uit het interview met Lieuwe de Haan, psychiater en hoogleraar psychotische stoornissen in het Amsterdam UMC, locatie AMC.

Medicijnen tegen angst

Tijdens een psychose kun je erg verward en angstig zijn. Je kunt dan medicatie krijgen die de angst remt en rust brengt, zoals kalmeringstabletten.

Medicijnen tegen stemmingsproblemen

Naast de psychotische kenmerken kun je je somber en depressief voelen, of juist manisch en ontremd. Je kunt antidepressiva krijgen of middelen die je stemming stabieler maken.

Medicijnen tegen slaapproblemen

Als je slecht slaapt, kan dit een negatief effect hebben op je herstel. Soms is het nodig om een tijdje slaapmedicijnen te gebruiken.