Waar heb je last van bij een psychose en hoe herken je het?

Daarom weet je niet of er sprake is van iets normaals in de ontwikkeling of van een (beginnende) psychose. Gedrag als jezelf terugtrekken, verminderde aandacht en moeilijk bereikbaar zijn, kan een voorteken zijn. Net als somberheid of dat er in je leven meer dingen niet zo goed meer lopen als voorheen.

Bij jonge kinderen (lagereschoolleeftijd) zijn problemen of veranderingen in de ontwikkeling, zoals moeite om op school mee te komen of om te gaan met anderen, soms het enige opvallende kenmerk van een psychose.

Bij tieners zijn de signalen vaak duidelijker. Ze kunnen ook beter onder woorden brengen wat ze voelen, ervaren en denken, bijvoorbeeld als ze dingen horen of zien die anderen niet waarnemen. Toch blijft het moeilijk om te bepalen of deze signalen horen bij een psychose of dat ze passen bij de puberteit, en zomaar voor kunnen komen. Ook op deze leeftijd kan een verandering in de ontwikkeling het eerste of enige teken zijn.

Bij jongeren boven de zestien jaar wordt een psychose meestal beter opgemerkt. Vaak heb je daarvoor al last van gedragsveranderingen, dit wordt ook wel een voorfase genoemd. Deze voorfase, die enkele maanden kan duren, kan overgaan in een psychose. Maar dat hoeft niet altijd, het kan ook overgaan, spontaan of met hulp van buitenaf. Tijdens een voorfase merk je misschien zelf ook wel veranderingen, dingen waar je nooit moeite mee had, gaan moeizamer. Zoals de omgang met anderen, op school of thuis, of je dagelijks functioneren op school of je werk. Je gedrag en de manier waarop je reageert, kunnen ook veranderen.

Veranderingen in de voorfase

• Moeite met het dagelijks functioneren.
• Verandering in de uiterlijke verzorging; bijvoorbeeld verwaarlozing.
• Moeite met de omgang met anderen; meer conflicten of juist teruggetrokken gedrag, minder omgaan met vrienden.
• Verandering gedrag; agressief, achterdochtig of angstig gedrag, chaotisch of warrig, lusteloos en zonder interesse.
• Problemen op school, moeite om mee te komen en achterblijvende resultaten.

Elke psychose is uniek, de symptomen verschillen. Hoeveel last je hebt, welke klachten en hoe lang het duurt, is voor iedereen anders. Om de diagnose psychose te kunnen stellen, moet je voldoen aan een aantal criteria. Die zijn ook beschreven in hoofdstuk De diagnose psychose.

Symptomen die bij een psychose horen

Psychotische kenmerken

• Wanen; een waan is een gedachte die je hebt die voor jou heel echt en logisch is, maar niet voor anderen. Je ziet bijvoorbeeld samenhang tussen de dingen die je denkt en trekt daaruit een conclusie. Zo kun je denken dat je in de gaten gehouden wordt omdat je bepaalde dingen hebt waargenomen. Anderen kunnen je niet van die gedachten afbrengen, uitleg erover geven of je gerust stellen.
• Hallucinaties; een hallucinatie is iets wat je beleeft zonder dat het er is. Je hoort bijvoorbeeld een stem (gehoorhallucinatie) die er in werkelijkheid niet is, of je ziet (visuele hallucinatie) of ruikt (geurhallucinatie) iets wat er in niet is.
• Onsamenhangende spraak. Je verhaal is voor een ander moeilijk te volgen doordat er geen logische lijn meer zit in je gedachten, je springt van de hak op de tak.
• Chaotisch gedrag.

Kenmerken uit de volgende symptoomgroepen

Negatieve symptomen die horen bij het verlies van iets, zoals:

• Verlies van spraak
• Verlies van motivatie
• Verlies van handelen
• Je vlakker voelen, minder voelen

Cognitieve symptomen, zoals:

• Moeite met concentreren
• Moeite met dingen onthouden (geheugen)
• Moeite met plannen
• Moeite met het oplossen van problemen
• Moeite met het verwerken van nieuwe informatie
• Verandering in denkpatroon; de manier waarop je denkt kan sneller worden of juist langzamer.

Affectieve symptomen, zoals:

• Je somber voelen
• Angst
• Manie (ontremming op allerlei gebieden)

Een psychose is voor iedereen dus anders, je kunt allerlei verschillende symptomen hebben, ernstig of minder ernstig, en hoe lang, dat kan ook flink verschillen. Als je een psychose hebt verandert er veel in je dagelijks leven, zo kun je last hebben van:

• Verandering van je eetlust of eetpatroon.
• Slecht slapen.
• Verandering uiterlijke verzorging.
• Je terugtrekken en het vermijden van sociale contacten.