Cyberpoli
Astma
Cyberpoli
Astma
Interviews
Aandacht voor ademhaling

Aandacht voor ademhaling

Bart Rottier is kinderlongarts in het Beatrix Kinderziekenhuis van het Universitair Medisch Centrum Groningen.

Wat is inspanningsastma?

Het is een vorm van astma die veel bij kinderen voorkomt. Astma bestaat uit een complex van klachten en symptomen. Veel kinderen met astma hebben klachten bij inspanning. Bij forse inspanning gaan ze dieper en sneller ademhalen, de luchtwegen drogen uit en dat geeft een prikkel die ervoor zorgt dat de luchtwegen samentrekken. Dit treedt op nadat je je voldoende tijd op voldoende niveau hebt ingespannen. Het gebeurt niet als je gewoon bezig bent, omdat je tijdens normale inspanning adrenaline aanmaakt die zorgt voor een luchtwegverwijding. Op de poli vertellen mensen vaak dat ze na een paar minuten al niet meer kunnen vanwege hun astma. Maar dat heeft waarschijnlijk niet zozeer met astma te maken maar met conditie of de manier van ademhalen. Als je door inspanning benauwd bent geworden ga je uit angst daarvoor je minder inspannen waardoor je minder conditie krijgt en zo krijg je een vicieuze cirkel.

Dus niet bang zijn voor inspanning?

Als je lang genoeg doorgaat, blijft de luchtwegverwijding door de adrenaline en krijg je geen aanval meer. Een warming-up kan ook een deel van het inspanningsastma voorkomen. Van de warming-up doorgaan naar forsere inspanning beschermt tegen door inspanning uitgelokte luchtwegvernauwing.

Hoe meten jullie inspanningsastma?

Als mensen hier in het longfunctielaboratorium voor een inspanningstest komen, mogen ze niet op de fiets komen, want dan zijn ze al beschermd tegen een mogelijke daling. Kinderen gaan op de loopband met een soort pilotenmasker op met droge lucht. Want het inademen van droge lucht zorgt voor indroging van de luchtwegen. Ze moeten minimaal zes minuten met een hartslag van rond de 180 per minuut lopen op een helling tussen de vijf en tien graden. Om de paar minuten kijk je of een daling van de longfunctie optreedt. Als die meer dan 10% daalt op de waarde die je in één seconde kunt uitblazen, dan definieer je dat als een positieve inspanningstest. En een beetje raar misschien, maar dat de test positief is betekent dat je inspanningsastma hebt. Als dat zo is treedt meestal daarna vanzelf herstel op, binnen ongeveer 15 minuten.

Hoe zinvol is het om te weten of iemand inspanningsastma heeft?

Vaak zie je dat astmapatiënten die goed reageren op de medicijnen bij inspanning toch nog klachten hebben. Dan is het belangrijk om te weten of het inspanningsastma is of dat het te maken heeft met conditie en ademhalingstechniek. Maar dat hoeft zeker niet bij iedereen.

Vaak zeggen kinderen dat ze niet mee kunnen komen met voetbal omdat ze na een paar minuten al zijn uitgeput.

Dat is precies de situatie waarin ik mij afvraag of er sprake is van inspanningsastma of van een beperkte conditie of ademhalingstechniek. En dat wil je graag weten.

Dus testen?

Ja, maar het lopen op zo’n loopband vraagt de nodige motorische vaardigheid. Kinderen kunnen dat pas vanaf een jaar of acht, en ze moeten ook lang genoeg zijn. Er zijn wel andere methoden, een soort vrije inspanningstest, maar dan weet je niet of mensen zich goed genoeg hebben ingespannen en of de luchtomstandigheden goed zijn. In Enschede hebben ze kinderen op de schaatsbaan gemeten, want koude lucht is droge lucht.

En droge lucht kan astma opwekken?

Het idee achter inspanningsastma is uitdroging van de luchtwegen. In Davos is de regel dat als de temperatuur beneden een bepaalde waarde is, de kinderen niet naar buiten mogen om te sporten. Schaatsers en skiërs hebben ook meer kans op inspanningsastma doordat de lucht zo koud is. Het is ook aangetoond bij sledehonden in Alaska. Doordat ze zo lopen te hijgen in de koude lucht krijgen ze een ontstekingsreactie in de luchtwegen en luchtwegvernauwing.

Wordt er standaard getest bij topsport?

Als kinderen op hoog niveau sporten wel. Ze willen weten waar ze aan toe zijn en een aantal astmamedicijnen staat op de dopinglijst. Dan heb je een artsenverklaring nodig om deze te mogen gebruiken. Maar dat gaat uiteraard om een beperkt aantal kinderen. Zwemmers die veel tijd in chloorbaden doorbrengen, hebben ook een grotere kans op ontstekingen van de luchtwegen. Omdat ze meer ademhalen en die dampen inademen.

Welke andere sporten lopen hier ook tegenaan?

In principe elke sport, maar sporten met korte intervallen veroorzaken minder last. Omdat je je voldoende lang moet inspannen op voldoende niveau om die reactie te krijgen. Dus bij 100 meter sprint zou je de problemen mogelijk daarna kunnen krijgen, maar niet tijdens de maximale inspanning op die afstand. En als je alleen maar aan duursport doet en je bouwt dat goed op, heb je kans dat je door die fase heen kunt komen.

Is het onderzoek naar inspanningsastma iets van de laatste jaren?

Volgens mij gebeurt het al langer, maar de laatste jaren vanwege de topsport steeds meer.

Hoe zit het met roken?

Het is belangrijk dat mensen weten dat ze roken bij hun kind moeten vermijden. En dat roken tijdens de zwangerschap moet worden voormeden. Want het is aangetoond dat dat leidt tot kleinere kinderen en dus ook kleinere luchtwegen. Buiten dat zijn ze ook meer vatbaar voor infecties en hebben ze meer kans om astma te ontwikkelen. Je moet stoppen met roken dus op de agenda krijgen. Dat kun je doen door een techniek waar kinderartsen in getraind worden, de motiverende gespreksvoering. Dat is een methode waarbij je samen met de ouders (en de oudere kinderen ook zelf) als gelijkwaardige partners kijkt naar het belang van stoppen met roken, de belemmeringen die je op die weg kunt tegenkomen en hoe je dat weer kunt ondervangen. Zonder weerstand op te roepen (door veroordelen bijvoorbeeld), want dat leidt niet tot gedragsverandering. Je moet ze informatie en het vertrouwen geven dat het zal lukken, op een geschikt moment dat ze zelf uitkiezen.

Dat vraagt veel tijd en vaardigheid?

Het kan een andere indeling van je tijd vragen. Als je merkt dat mensen op dat moment niet in staat zijn tot verandering, kun je er beter over ophouden. En op een later moment erop terugkomen.

Hoe denk je over ingrijpende saneringsmaatregelen?

Daarover wordt heel verschillend gedacht. Je kunt heel streng zijn en je kunt meer praktisch zijn. Er is een grote discussie geweest of je astma kunt voorkomen door allergenen te vermijden, zoals huisstofmijt, katten of honden. Dat blijkt niet goed mogelijk te zijn. Het advies is dus niet om bij voorbaat al uitgebreid te saneren als astma in je familie voorkomt. Waar men het wel over eens is, is dat als er al klachten zijn, blootstelling aan de allergenen zorgt voor het voortduren van die klachten en de ontsteking. Dus dan is het wel belangrijk om zo volledig mogelijk te saneren. Probleem is dat het vaak praktisch niet uitvoerbaar is. Kattenallergenen en huisstofmijt komen veel voor in openbare gebouwen en pollen waaien in het hooikoortsseizoen gewoon aan. Dus volledig vermijden is gewoon niet mogelijk. En dan is het de vraag of je wel zo heel streng moet zijn. Ben je echt iemand van allergieën, dan leidt blijvende blootstelling tot verergering van de klachten en dat moet je in principe vermijden. Dus dan moet de kat of hond de deur maar uit. Maar dat heeft ook sociale en psychologische gevolgen. En je kunt je afvragen wat erger is. Er zitten ook gezonde kanten aan het omgaan met dieren. Ik ben voor een gebalanceerde aanpak. Je kijkt ook naar de kwaliteit van leven van het kind. De meeste mensen zijn goed te behandelen met een normale dosering medicijnen. Die moeten ze toch nemen omdat een heleboel prikkels niet te vermijden zijn. Dan hoef je wat mij betreft niet in te zetten op volledig vermijden. Dat geld niet voor sigarettenrook, ik vind dat die wel volledig moet worden gemeden!

Wat kun jij aflezen aan de ademhaling?

Aandacht voor ademhaling vind ik belangrijk. Het kan voorkomen dat je onnodig medicijnen gaat voorschrijven, terwijl het probleem zich op een ander vlak bevindt en anders behandeld moet worden. Het is ook belangrijk om naar de ademhaling te kijken als er onvoldoende reactie op medicijnen, luchtwegverwijders en inhalatiesteroïden is.

Benauwdheid lijkt simpel maar het is vaak best lastig. Het kan komen door astma maar ook door ademhalen op een verkeerd ademhalingsniveau of met een verkeerd deel van je lichaam. Je middenrif is je belangrijkste ademhalingsspier. Dat beweegt naar beneden als je inademt, waardoor de buik omhoog komt. Soms zie je kinderen (met of zonder astma) die vooral met hun borstkas ademhalen. Als ze nergens last van hebben, niet benauwd zijn en goed kunnen sporten, vind ik dat niet erg. Ik vertel het wel maar ze hoeven er verder niets aan te doen. Maar als ze astma hebben kan het de moeite lonen om een buikademhaling aan te leren. Om te kijken of ze zich dan minder benauwd voelen. Dan kijk ik of er via de fysiotherapeut of via een FITKIDS-programma aandacht aan kan worden besteed.
Altijd kijken of er nog iets anders is Consequent je medicijnen nemen
Volgend onderwerp