Ik word niet agressief, maar ga er vandoor

Wanneer werd duidelijk dat je autisme had?

Ik denk toen ik vier jaar was.

Wat merk je er zelf van?

Het mooie is dat je er zelf vrij weinig van merkt, alleen op sommige momenten. Ik weet niet hoe het in het hoofd van anderen gaat, ik weet alleen hoe ik met mijn vrienden omga en hoe het op school gaat. Daarom is het best lastig als de vraag komt: wat is autisme voor mij? Ik kan mezelf wel beschrijven, dan kan een ander mij vergelijken met anderen, dat kan ik zelf niet. Ik heb wel inbeeldingsvermogen trouwens.
Mensen denken dat autisme inhoudt dat je alles goed op een rijtje hebt, nou dat heb ik dus niet. Ik ben heel rommelig en kan moeilijk ordenen en plannen. Afspraken zoals een rooster kan ik makkelijk onthouden, maar andere dingen niet. Dan word ik gebeld waar ik blijf en dan kom ik eraan. Als ik op school een toets heb, vergeet ik dat vaak in mijn agenda te zetten. Op het moment dat de toets er dan is, kom ik er pas achter, en dan heb ik er niet voor geleerd.

Waar heb je nog meer last van?

Op tijd komen is ook een dingetje. Als ik een beetje meer gas geef, dan ben ik ergens sneller. Dus dan denk ik dat ik nog wat langer kan blijven, en zo rek ik dat steeds verder op tot ik echt te laat ben.

Hoe ga je om met prikkels?

Daar heb ik niet heel veel last van. Ik ga geregeld uit, dan is er ook herrie, maar als mijn zusje naast mij op de bank zit en gaat tikken met haar voet, dan word ik helemaal gek. Dan word ik heel zenuwachtig en als het niet stopt raak ik geïrriteerd. Ik werk er wel aan. Mijn zusje heeft nu een leeftijd dat ze het expres doet. Ik word dan niet kwaad, vroeger wel. Niet dat ik agressief werd, ik zei dan: 'Als je nu niet ophoudt, ga ik ergens anders zitten.' Het geluid van het aquarium ben ik gewend, dat hoor ik de hele dag, maar als dat afwijkend is, valt het me wel op en is dat irritant.

Hoe reageer je op anderen?

Als mijn stiefvader boos op me was, ging hij wel eens heel dicht bij me staan en in mijn gezicht staan schreeuwen, met alle effecten van dien, spuugdeeltjes en zo, en dan bleef ik heel rustig staan. Dan dacht ik: oké, is goed joh, en als het klaar was, ging ik wat anders doen. Als iemand echt kwaad op mij is, kan ik dat negeren. Mijn biologische vader was ook wel eens boos, maar naar hem kan ik wel luisteren. Waar ik niet tegen kan is onterecht beschuldigd worden. Daar kan ik echt heel kwaad van worden. Ik word dan niet agressief, maar ga er vandoor. Dan stap ik op mijn scooter en kom twee uur later weer terug en praten we het uit, maar dat is al lang niet meer gebeurd.

Hoe gaat het op school?

Daar gaat het wat minder. Dat heeft te maken met dat plannen en organiseren, en soms kan ik mezelf gewoon ergens niet toe zetten. Bijvoorbeeld de praktijkles, in die les doen we eigenlijk helemaal niks. Als iets nutteloos is kan ik me er niet toe zetten om te gaan, terwijl ik er wel moet zijn. Ik heb best vaak gespijbeld.

Op welke school zit je?

ROC Leiden. Ik doe autotechniek niveau twee. Na mijn diploma vind ik een chauffeursopleiding misschien wel leuk, of een beveiligingsopleiding. Dan heb ik meer keuze. Ik houd wel van afwisseling.
Zelfstandigheid lijkt mij heel prettig, Als je bijvoorbeeld beveiliging doet en je hebt een vaste route, dan ga je die zelfstandig af. Dat vind ik chill. Of zelf aan een auto werken.

En als ze dan de route veranderen?

Dat is niet erg. Als het maar een route is die ik zelf af moet werken.

Kun je goed met veranderingen in het dagelijks leven omgaan?

Dat ligt eraan, als een vriend helemaal niet komt, word ik wel chagrijnig, maar als we gewoon wat anders gaan doen, dan maakt dat niet uit. Als een afspraak ineens naar een ander tijdstip gaat, dan heb ik daar wel moeite mee. Ik maak met vrienden heel vaak plannen en als er dan iets tussenkomt word ik chagrijnig. Dan zit ik er echt mee en wil ik zo snel mogelijk weg. Dan kijk ik om de seconde op mijn horloge.

Heb je hulp gekregen om met dit soort problemen om te gaan?

Van mijn ouders, heel veel. Ik heb nu ook nog hulp van een instantie die jongeren zoals ik helpt. Er komt twee keer in de week iemand langs om mij te begeleiden. Dan praten we over dat soort dingen, financiën, plannen en school.

Waarom zijn financiën moeilijk voor jou?

Als ik geld heb, heb ik altijd een deel voor mezelf nodig, omdat ik uit wil, moet tanken of voor verzekeringen en zo. Nu heb ik weinig geld, dan is dat heel lastig om dat tientje dat je nodig hebt voor je verzekering, niet uit te geven aan iets anders. Ze helpen me om dingen op een rijtje te zetten.

Heb je het idee dat dat helpt?

Heel eerlijk gezegd denk ik dat het nog een beetje moet komen. Toen ik jong was kreeg ik begeleiding in sociale en emotionele dingen. Nu zijn het meer volwassen dingen. Ik moet er zelf nog mee leren leven. Dat komt nog wel, dat is geen probleem.

Hoe reageren andere mensen op jou?

Van veel mensen hoor ik dat mijn vrienden tegen me opkijken. Ik zie dat zelf niet. Ik heb wel een soort mancave, daar zit ik heel vaak en daar gaan we lekker heen. Ik heb altijd wat te doen, heb altijd wel een nieuw scootertje of zo.

Kun je zien in wat voor stemming mensen zijn?

Ja, ik ben heel sociaal, ik maak heel gemakkelijk vrienden, dat inschatten kan ik wel. Mijn vrienden weten inmiddels ook wel hoe ik in elkaar steek. Veel van mijn vrienden hebben hetzelfde als ik. Dat moet je wel onthouden.

Heb je ook iemand om mee over je gevoelens te praten?

Ja, ik heb ook een vriendin en daar kan ik heel goed mee overweg, we vertellen alles aan elkaar en zien elkaar elke dag.

Waar hebben jullie het dan over?

Niet specifiek over dit soort dingen, ze heeft ook autisme. We kennen elkaar daar te goed in. We zien elkaar niet als lotgenoten. We zijn best wel verschillend, daardoor kunnen we goed met elkaar praten. Zij heeft op emotioneel vlak wel moeite, ik ben juist emotioneel wel goed. Soms kan ik best verdrietig of teleurgesteld zijn. Dan merk je aan mij dat iets me dwarszit. Als ze ernaar vraagt en ik erover vertel lucht het wel op. Het is dan redelijk snel weer weg, het is nooit heel erg. Ik had ook iemand die ik leuk vond, maar dat was redelijk snel weer voorbij. Dan vind ik dat ook prima. Je denkt een dagje jammer, maar daarna ga je weer door.

Vertel je het uit jezelf als iets je dwarszit?

Mijn ouders moeten ernaar vragen. Ik vertel dingen minder snel aan hen dan aan mijn vriendin. Dat doet ze bij mij ook.

Wat vind jij de sterke punten van autisme?

Als ik ergens mee bezig ben en ik word niet onderbroken, dan kan ik dat heel goed afmaken en doorgaan. Ik heb gister twee uur onder mijn scooter gelegen, ook na het eten nog, en dan ga ik in een keer door. De focus kan ik vasthouden tot iets mij onderbreekt. Op school zeggen ze vaak dat ik niet geconcentreerd ben, maar als ik er alleen zou zitten achter mijn pc, dan zou ik het heel goed kunnen. Op het roc wordt met dingen gegooid in de klas, dan kan ik me niet goed concentreren. Het is soms een bende. Dan krijg je ineens te horen dat er een les uitvalt, dan kan ik weer naar huis en na een uur weer terug. Of als er niet is aangegeven dat er een toets is, er is altijd wat. Dat is heel frustrerend. Op het vmbo was ik altijd op tijd. Het was er heel gestructureerd, ik wist hoe laat ik de deur uit moest. Als je binnenkwam had je anderhalf uur les, dan een kwartier binnen iets doen, dan een kwartier naar buiten en dan weer les. Dat was altijd hetzelfde. Alleen de vakken verschilden. Het zat er zo ingebakken.