Hoe ontstaan je nieren?
In dit hoofdstuk laten we zien hoe de nieren, de blaas en urinewegen zich ontwikkelen in een menselijk embryo en welke afwijkingen kunnen ontstaan. We weten steeds beter welke genen daarbij een rol spelen en in welke ontwikkelingsfase aangeboren afwijkingen kunnen ontstaan. Eén van de vier afwijkingen die bij zwangerschapsecho’s worden gevonden, heeft te maken met de nieren of urinewegen.
1.2.1 Normale embryonale ontwikkeling
De ontwikkeling van je nieren en ureters verloopt in drie opeenvolgende fasen. In de eerste en de tweede fase ontstaan de voorlopers van je nieren. In het derde stadium krijgen ze hun definitieve vorm.Fase 1: pronefros (voorlopernieren)
Fase 2: mesonefros (oernieren)
Fase 3: metanefros (definitieve nieren)..
Fase 1: voorlopernieren (pronefros)
In de eerste fase wordt de pronefros gevormd, een voorloper van de nieren die na een week weer verdwijnt. De zwangerschap is iets meer dan twintig dagen oud en het embryo is opgebouwd uit drie kiemlagen; ectoderm, mesoderm en endoderm. De pronefros, die ontstaat uit het mesoderm, bestaat uit twee kleine, symmetrische buizen, de ductus pronefricus, waar aan de zijkant pronefrische tubuli uitgroeien. De ductus pronefricus mondt uit in de cloaca, wat later de blaas zal worden.
Fase 2: oernier (mesonefros)
De ductus pronefricus groeit uit in de mesonefros en de pronefros verdwijnt. De mesonefros bestaat uit glomeruli en mesonefrische tubuli. De mesonefrische tubuli komen uit in de ductus mesonefricus, die ook de buis van Wolff wordt genoemd. De mesonefros verdwijnt aan het eind van de derde maand van de zwangerschap. Bij jongens ontstaan uit de tubuli de zaadleiders (efferente ductuli van de testes). Bij meisjes verdwijnt de ductus mesonefricus helemaal.
De mesonefros bestaat uit twee delen die eruitzien als kleine nieren. Het bloed dat er doorheen loopt wordt gefilterd en laat zo het eerste begin van de nierfunctie zien.
Fase 3: definitieve nier (metanefros)
De metanefros ontwikkelt zich vanaf de vierde week van de zwangerschap, en werkt vanaf de negende week. Belangrijk voor de uiteindelijke ontwikkeling van je nieren zijn:
1 de twee ureterknoppen die vanuit de cloaca naar boven groeien. Ze vormen je ureter, pelvis renalis, calices en je verzamelbuisjes.
2 de mesodermcellen waaruit de nefronen ontstaan. Nefronen zijn microscopisch kleine eenheden die bloed filteren en urine produceren. Elke nier bevat ongeveer een miljoen nefronen.
Nefronen ontstaan aan de schorskant van je nier. De top van je ureterknop stuurt een signaal (door een stofje) naar je groeiende nier waardoor nieuwe nefronen ontstaan. Hoeveel dat er zijn, hangt af van het aantal vertakkingen aan de top van je ureterknop.
1.2.2 Functie van de nieren in een embryo
Voor de geboorte zorgen je nieren nog niet voor de uitscheiding van schadelijke stoffen of de productie van hormonen. De metanefros kan wel al urine produceren maar het zuiveren van bloed gebeurt nog door de placenta.1.2.3 Positie van de nieren
De eerste weken zitten je nieren nog op een lagere plek dan waar ze uiteindelijke terechtkomen. Ze krijgen het bloed dan via aftakkingen van de aorta in het bekken, maar als ze op hun nieuwe plek zijn aangekomen, worden er nieuwe, hogere aftakkingen gemaakt.-
Je nieren vormen samen met je blaas en urinewegen het urinestelsel. Je urinestelsel zorgt voor de aanmaak, opslag en afvoer van urine. Daar komt heel wat bij kijken, maar je nieren spelen de hoofdrol.
-
Ieder mens heeft twee nieren. Een volwassen nier is ongeveer tien tot twaalf centimeter lang, zes cm breed en vier cm diep. Je nieren liggen achter in je rug, net onder je onderste rib. Ze zien eruit als een bruine boon.
-
In dit hoofdstuk laten we zien hoe de nieren, de blaas en urinewegen zich ontwikkelen in een menselijk embryo en welke afwijkingen kunnen ontstaan. We weten steeds beter welke genen daarbij een rol spelen en in welke ontwikkelingsfase aangeboren afwijkingen kunnen ontstaan.
-
Je nieren zorgen voor het zuiveren van je bloed, het op peil houden van de zouten, eiwitten en zuurgraad in je bloed en het regelen van je bloeddruk. Met de aanmaak van urine bepalen ze ook de hoeveelheid vocht die je lichaam verlaat.
-
Wanneer je nieren niet goed werken kun je allerlei klachten krijgen.
-
Als je nieren meer dan zes maanden minder goed werken, heb je chronische nierinsufficiëntie. Als het nog slechter wordt, ondanks dieet en medicijnen, en je nieren helemaal niet meer werken, heb je terminale nierinsufficiëntie.
-
Afwijkingen aan nieren en urinewegen die voor je geboorte ontstaan, noemen we CAKUT (congenital anomalies of the kidney and urinary tract). Ongeveer 40% van de kinderen met nierinsufficiëntie heeft zo’n aangeboren (congenitale) afwijking van de urinewegen.
-
Sommige nierziekten zitten in de familie, ze worden steeds van ouder op kind doorgegeven. Het bekendste voorbeeld is polycysteuze nieren. Dan zitten er kleine met vocht gevulde blaasjes in je nieren. Omdat het er in de loop van de tijd steeds meer worden, gaat je gewone nierweefsel kapot. Er is geen behandeling voor.
-
Acute glomerulonefritis is een ontsteking van de glomeruli. Je kunt het krijgen als afweerreactie op een keel- of een huidinfectie door een virus of een bacterie. Vooral streptokokken zijn berucht.
-
Als je een systeemziekte hebt, heeft je hele lichaam daar last van. Het zijn vaak ziekten die te maken hebben met de cellen in je bloed, zoals afweercellen (witte bloedlichaampjes). Omdat je nieren zo veel bloed zuiveren, kunnen deze ziekten ook schade toebrengen aan je nieren. Voorbeelden zijn lupus nefritis en diabetes mellitus (suikerziekte).
-
Nefrotisch syndroom ontstaat door een niet goed werkende nier, waarbij oedeem (opeenhoping van vocht in de weefsels) optreedt door een te laag eiwitgehalte (albumine) in het bloed en verlies van eiwitten in de urine. Als je veel eiwitten uitplast via de urine, krijgt je bloed een laag eiwitgehalte.
-
Bij acute tubulusnecrose gaan de tubuli in je nefronen stuk, waardoor je nieren tijdelijk of voorgoed niet meer werken.
-
Er zijn zeldzame, genetische ziekten waarbij je lichaam stoffen produceert die alleen schadelijk zijn voor de nieren, waardoor je chronische nierinsufficiëntie kunt krijgen. Daarnaast zijn er syndromen waarbij door een genetische afwijking diverse organen niet goed werken, waaronder je nieren.
-
In dit hoofdstuk beschrijven we op welke manieren je je nieren in beeld kunt krijgen, en welke andere nieronderzoeken er zijn.
-
Ook al kan je nierziekte niet worden genezen, toch is het heel belangrijk om de gevolgen ervan te beperken.
-
Als de werking van je nieren onder de 10% komt, heb je nierfunctie vervangende therapie nodig. Er zijn drie manieren:
-
Als je nieren voor minder dan 20 tot 25% werken, kijkt de kindernefroloog of transplantatie nodig en mogelijk is. Dan krijg je een nier van een donor waardoor alle functies van de nier weer kunnen worden uitgevoerd. Dit is een groot voordeel ten opzichte van dialyse.
