Als de geslachtsontwikkeling anders verloopt
De geslachtsontwikkeling verloopt meestal zoals hierboven beschreven, je hebt dan een normale geslachtsontwikkeling. Je geslacht is dan bepaald door de combinatie van chromosomen, geslachtsklieren, uitwendig geslacht en hormonen; het is mannelijk of vrouwelijk.
Hoe vaak komt DSD voor?
We weten niet precies hoe vaak DSD voorkomt. Er zijn waarschijnlijk best wel wat mensen bij wie de diagnose nog niet gesteld is omdat ze weinig klachten hebben. Hierdoor is het moeilijk om een goede schatting te maken, maar hier gaan we van uit:- Een schatting is dat 1 van de 2.000 mensen DSD heeft (als je kijkt naar de gehele groep DSD);
- 46,XY-DSD is heel zeldzaam: gemiddeld komt het bij minder dan 1 van de 20.000 mensen voor. De aantallen van de afwijkingen die daaronder vallen verschillen behoorlijk. Enkele voorbeelden:
- androgeenongevoeligheidssyndroom komt voor bij 1 van de 100.000 mensen,
- 17-beta-HSD-3- (17ß-HSD-3)-deficiëntie komt voor bij 1 van de 147.000 mensen;
- 46,XX-DSD is eveneens heel zeldzaam: over het algemeen betreft het meisjes met AGS. Aangeboren bijnierhyperplasie (adrenogenitaal syndroom (AGS), ambigu genitaal) komt voor bij 1 van de 4.500 tot 5.500 mensen;
- DSD door afwijkende geslachtschromosomen:
- Het syndroom van Klinefelter komt voor bij 1 van de 500 jongens,
- Het syndroom van Turner komt voor bij 1 van de 2.500 meisjes.
Verschillende vormen van DSD
Als je DSD hebt, dan kunnen de volgende stappen van de embryonale ontwikkeling anders zijn verlopen:- de vorming van het chromosomale geslacht
- de vorming van het gonadale geslacht
- de vorming van het inwendige geslacht
- de vorming van het uitwendige geslacht
De oorzaak en het moment waarop de ontwikkeling anders verloopt, zijn bij iedereen verschillend. Net als de verschijningsvormen van DSD. Daar komt bij dat vergelijkbare uiterlijke en inwendige kenmerken niet altijd dezelfde oorzaak hebben. Uitgebreid onderzoek is nodig om vast te stellen welke vorm van DSD je hebt.
Allereerst kun je kijken naar de uiterlijke verschijningsvorm; heb je geslachtskenmerken die passen bij een meisje of bij een jongen. Daarna kijk je naar de geslachtschromosomen en de inwendige geslachtsorganen. Door uit te gaan van de geslachtschromosomen kan beter uitgelegd worden waardoor de variatie in de geslachtsontwikkeling ontstaat, deze indeling gebruiken we op deze cyberpoli. Hoe je je echter voelt, meisje of jongen of soms ook anders, bepaal je geheel zelf. Dat staat dus los van alle bevindingen van een dokter.
| Kinderen met 46,XY | |
| DSD door een tekort aan testosteron en AMH (de geslachtsklieren werken niet of onvoldoende) | |
| DSD door een tekort aan AMH | |
| DSD door onvoldoende aanmaak van testosteron (de aanleg van de geslachtklier is normaal verlopen) | |
| DSD door onvoldoende omzet van testosteron naar DHT | |
| DSD doordat een hormoonreceptor (androgeenreceptor) niet goed werkt | |
| Kinderen met 46,XX | |
| DSD door overmatige aanmaak van mannelijke hormonen (androgenen) tijdens de zwangerschap (bijnierhyperplasie, congenital adrenal hyperplasia (CAH)) | |
| DSD door anders aangelegde geslachtsklieren | |
| 46,XX-DSD door andere aanleg van inwendige geslachtsdelen | |
| DSD door blootstelling aan een overmatige hoeveelheid mannelijke hormonen tijdens de zwangerschap |
|
| Kinderen met een variatie van de geslachtschromosomen |
| 47,XXY syndroom van Klinefelter ( = een extra X-chromosoom) |
| 45,XO syndroom van Turner ( = een enkel X-chromosoom met ontbrekend X- of Y-chromosoom) |
| Een mozaïekvorm |
| Chromosomale ovotesticulaire DSD |
-
Mensen verschillen van elkaar, niemand is hetzelfde. We verschillen van huidskleur, haarkleur, lengte, gedrag, humor en ga zo maar door. Een deel van deze verschillen zie je aan de buitenkant, maar het merendeel zie je niet direct.
-
Als een eicel met een zaadcel is samengesmolten, ontwikkelt de bevruchte eicel zich in veertig weken tot een baby. Een ongelooflijk complex en bijzonder proces dat we de embryonale ontwikkeling noemen.
-
Tijdens de puberteit verandert je lichaam stap voor stap, je wordt volwassen. Hierbij zijn veel hormonen en organen betrokken.
-
Meestal ontwikkelt je geslacht zich mannelijk of vrouwelijk, maar de geslachtsontwikkeling kan ook anders verlopen. Je kunt een andere combinatie van chromosomen, genen, geslachtsklieren, uitwendig geslacht en hormonen hebben, waardoor je naast mannelijke ook vrouwelijke kenmerken hebt.
-
Als je 46,XY-DSD hebt, heb je wel mannelijke geslachtschromosomen (46,XY) maar een andere geslachtsontwikkeling, waardoor de mannelijke ontwikkeling of virilisatie (= vermannelijking) niet of onvoldoende op gang komt.
-
Je kunt een tekort aan testosteron en AMH krijgen als je geslachtsklieren onvoldoende of helemaal niet werken. Zoals bij gonadale dysgenesie of het testiculaire regressiesyndroom.
-
Sommige kinderen met 46,XY hebben een mutatie in het AMH-gen waardoor ze minder AMH aanmaken. Anderen hebben een mutatie in het AMH-receptor-gen. Je hebt dan PMDS.
-
Als kinderen met 46,XY tijdens de embryonale ontwikkeling onvoldoende testosteron aanmaken, komt de vermannelijking (virilisatie) niet goed op gang of zelfs helemaal niet, de geslachtelijke ontwikkeling verloopt dan anders. Zoals bij congenitale bijnierhyperplasie (CAH) of Leydigcelhypoplasie.
-
Als je een tekort hebt aan het enzym 5a-RD-2 maak je wel genoeg testosteron, maar kan dit niet omgezet kan worden in het actieve DHT (dihydrotestosteron).
-
Als de androgeenreceptoren niet werken, dan kunnen de hormonen testosteron en dihydrotestosteron (DHT) hun werk niet doen. Je lichaam is dan ongevoelig voor androgenen, zoals bij het androgeen ongevoeligheidssyndroom (AOS).
-
Normaal gesproken mondt je plasbuis uit op de top van de penis, de opening zit in het midden van de eikel. Als dat niet zo is, heb je een hypospadie. Dit komt vaak spontaan voor. Soms is een vorm van DSD de oorzaak.
-
Kinderen met 46,XX-DSD hebben een variatie in de geslachtsontwikkeling door blootstelling aan mannelijke hormonen, waardoor virilisatie kan optreden en er mannelijke kenmerken worden ontwikkeld.
-
Soms maken kinderen met 46,XX tijdens de embryonale ontwikkeling meer mannelijke hormonen, androgenen, aan. Hierdoor krijg je vermannelijking of virilisatie. De bijnieren zijn hier verantwoordelijk voor en wordt ook wel adrenogenitaal syndroom (AGS) genoemd.
-
Tijdens de zwangerschap gaan de stoffen vanuit de bloedbaan van je moeder via de moederkoek naar je eigen bloedbaan. Zo kun je te veel androgenen krijgen, waardoor vermannelijking of virilisatie optreedt.
-
Het MRKH syndroom kenmerkt zich door een afwezige of onderontwikkelde baarmoeder en vagina.
-
Een mens heeft 46 (23 paar) chromosomen; 22 paar autosomen en twee geslachtschromosomen. Alle lichaamscellen bevatten 46 chromosomen, behalve de zaadcellen en de eicellen.
-
Het syndroom van Klinefelter is een chromosomale afwijking die alleen voorkomt bij mannen. Je krijgt het als je vader of moeder je een extra X-chromosoom doorgeeft, doordat er een extra in hun zaadcel of eicel zit (fout in de meiotische deling).
-
Het syndroom van Turner is een chromosomale afwijking die alleen voorkomt bij vrouwen. Het ontstaat als er een X-chromosoom te weinig wordt doorgegeven door je vader of je moeder, waardoor je maar één goedwerkend X-chromosoom hebt in elke lichaamscel.
-
Een afwijkend geslachtschromosomenpatroon in mozaïekvorm kan op meerdere manieren ontstaan.
-
Als de ontwikkeling van je geslachtsklieren vroeg in de embryonale ontwikkeling anders verloopt, kun je geslachtsklieren hebben die testesweefsel én eierstokweefsel bevatten, ook is het mogelijk om een testis én een eierstok te hebben. We spreken dan van ovotesticulaire DSD.
-
Omdat er zo veel verschillende vormen van DSD zijn, zijn er meerdere onderzoeken en testen mogelijk om vast te stellen of je DSD hebt, en zo ja, welk type.
-
Je genderidentiteit is het geslacht waarbij je je goed voelt, waarbij je het gevoel hebt ‘ja, dit klopt, dit ben ik’. Voor sommigen klopt het om meisje te zijn, voor anderen om jongen te zijn en voor weer anderen om beide te zijn, dus niet het een óf het ander.
-
Verschillende ziekenhuizen hebben een speciaal team waarin meerdere specialisten en experts op het gebied van DSD samenwerken: onder anderen een kinderarts-endocrinoloog, kinderradioloog, kinderchirurg, kinderuroloog, kindergynaecoloog, kinderpsycholoog, klinisch geneticus, chemicus (van het laboratorium) en ethicus kunnen je begeleiden en behandelen
