Het afweersysteem

Het foetale afweersysteem werkt voor de geboorte anders omdat de foetus en de moeder ieder een eigen afweersysteem hebben, ze bestaan naast elkaar. Daarnaast is tijdens de zwangerschap het afweersysteem nog niet volledig actief omdat het niet is uitgedaagd door ziekteverwekkers.

De eerste maanden na de geboorte ontwikkelt je afweersysteem zich in een hoog tempo omdat je wordt blootgesteld aan een niet-steriele omgeving. Zolang je afweersysteem nog niet helemaal goed werkt, word je beschermd door het aangeboren (innate) immuunsysteem, de nog aanwezige afweerstoffen van je moeder (immuunglobuline G, IgG) die je de laatste drie maanden via de placenta hebt gekregen, en door afweerstoffen in de moedermelk als je borstvoeding krijgt. Maar deze bescherming werkt niet helemaal perfect, en daardoor ben je als pasgeborene vatbaarder voor infecties door bacteriën, virussen en schimmels, en kunnen infecties ernstiger verlopen. Je afweer is na de geboorte dus nog volop in ontwikkeling en nog onrijp, ook na een voldragen zwangerschap.

Bij een vroeggeboorte heeft je immuunsysteem minder tijd om zich te ontwikkelen en te rijpen. Ook heb je door de vroeggeboorte minder lang afweerstoffen via de placenta gekregen, waardoor je minder IgG van je moeder hebt. Als prematuur word je al vroeg blootgesteld aan ziekteverwekkers, en als je ondersteuning krijgt (infuus, navellijnen, beademingsbuisje etc.) of een ingreep, ben je extra kwetsbaar. Als prematuur ben je dus extra kwetsbaar voor infecties.

Mogelijke problemen na vroeggeboorte

Als je te vroeg geboren bent, kan het volgende probleem voorkomen:

• Een verhoogde kans op infectie.

Een verhoogde kans op infectie

Je hebt een verhoogde kans op infecties doordat je afweersysteem nog volop in ontwikkeling is en nog onrijp. Ook de natuurlijke bescherming door je huid en slijmvliezen werkt nog niet goed. En als je voor 28 weken zwangerschap geboren bent, heb je nog niet veel afweerstoffen van je moeder ontvangen. Je bent daardoor veel vatbaarder voor een infectie door een bacterie, virus of schimmel.

En ook de extra ondersteuning, zoals lijnen voor bloedafname (lijn in slagader, (navel)arterielijn) of lijnen voor voeding of medicijnen (lijn in ader, navellijn, perifere lange lijn, infuus), een urinekatheter, maagsonde, of ademhalingsbuisjes, maken je extra kwetsbaar voor infecties. Soms is een infectie de oorzaak van de vroeggeboorte, maar je kunt een infectie ook na enkele dagen of weken krijgen. Na besmetting met een bacterie, virus of schimmel zorgt het micro-organisme in je bloed voor een ontstekingsreactie, dit noemen we sepsis. Hoe korter de zwangerschapsduur en hoe lager het geboortegewicht, hoe groter de kans op een sepsis.

Soms is het duidelijk dat je een sepsis hebt, maar soms merk je het nauwelijks, en de ontwikkeling van sepsis kan langzaam gaan, maar ook zeer snel. Als je meer moeite hebt met de ademhaling, behoefte aan ondersteuning van je ademhaling, lage bloeddruk, verandering snelheid van hartslag, instabiele temperatuur, verandering van huidskleur (bleek of grauw), voedingsproblemen, veranderingen in reactie (stil, geprikkeld, geen reactie), kan dat wijzen op een infectie. Soms zijn er meer tekenen aanwezig, soms maar één. Als de ontstekingsreactie doorzet, kan een sepsis ernstig worden, en levensbedreigend zijn als je organen en lichaamsfuncties ernstig bedreigd worden en ophouden met werken.

De behandeling van een infectie of sepsis

Bij een infectie word je zo goed mogelijk ondersteund, zodat belangrijke functies (zoals ademhalen, hartslag en bloeddruk) zo optimaal en stabiel mogelijk zijn. Om de infectie te bestrijden, krijg je antibiotica. Ook wordt gekeken wat de oorzaak van de infectie is: komt het door een lijn, katheter of drain, en zijn urine en hersenvocht geïnfecteerd? Je wordt goed in de gaten gehouden, zodat je bij een verslechtering extra ondersteuning krijgt (zoals medicijnen om de bloeddruk te ondersteunen, aanpakken van eventuele andere problemen zoals NEC).

De gevolgen van een infectie of sepsis

De gevolgen hangen onder meer af van de zwangerschapsduur, je leeftijd, geboortegewicht en conditie (zijn er nog andere problemen), en van in welke fase van de infectie je zit. In de acute fase kun je problemen krijgen met je ademhaling, hartslag, bloeddruk en het stabiel houden van je temperatuur. Je bloedwaarden raken verstoord en stollingsfactoren kunnen uit balans raken, waardoor je eerder gaat bloeden of je bloed juist sneller stolt. Als de doorbloeding niet goed is, krijgt je lichaam te weinig zuurstof en kun je schade krijgen aan je organen en lichaamsdelen. Een sepsis kan zorgen voor problemen als een open ductus arteriosus, necrotiserende enterocolitis, extra behoefte aan beademing en bronchopulmonale dysplasie, een bloeding in je hersenen en een nierbeschadiging (niet meer kunnen plassen). Als een ontstekingsreactie, ondanks behandeling, niet te stoppen is, kan dat levensbedreigend zijn omdat belangrijke functies en organen beschadigd raken en dan niet meer werken.

Als de infectie of sepsis onder controle is, kan je lichaam herstellen. In een latere fase kun je wel last krijgen van restverschijnselen, zoals problemen met je neurologische ontwikkeling als je hersenen ook geïnfecteerd waren. Maar ook als dit niet het geval was, kan schade aan je hersenen ontstaan. Bij de ontstekingsreactie komen namelijk een heleboel stoffen vrij en reacties op gang die schadelijk zijn.