Seks en relaties

Er was nauwelijks aandacht voor de seksuele ontwikkeling van deze jongeren. Dit is gelukkig veranderd. De opvatting is nu dat seks en relaties bij het leven horen en ouders en/of hulpverleners gaan tegenwoordig al op jonge leeftijd het gesprek hierover aan. Ook onderwerpen als genderdysforie (je niet gelukkig voelen met het geslacht waarmee je geboren bent) of genderontwikkeling (hoe kom ik erachter welke seksuele voorkeur ik heb) worden besproken. Hoe ingewikkeld het soms ook is. Er lijken subtiele verschillen te bestaan in de seksuele voorkeur van jongens en meisjes met en zonder ASS, maar veel is nog onduidelijk.

Jeroen Dewinter, GGZ-psycholoog

Eerst was de opvatting dat seksualiteit en relaties niet belangrijk zijn voor jongeren met ASS. Er werd weinig aandacht besteed aan seksuele vorming vanuit de idee dat het leven al ingewikkeld genoeg is. Daarnaast was er vooral aandacht voor alles wat mis kon gaan. Pas de laatste jaren groeide het idee dat seks iets is wat erbij hoort voor ons allemaal. We vergelijken nog vaak mensen met en zonder autisme, maar we weten dat seks en relaties ook wat anders kunnen ervaren worden zonder dat dit een probleem is. Dat wil niet zeggen dat seksualiteit voor iedereen even belangrijk is, wel dat ook jongeren en volwassenen het een plek geven in hun leven. Een heleboel mensen met ASS hebben een relatie of zouden dat graag willen. Er zijn ook jongeren die vastlopen of moeilijkheden ervaren, wat vaak ten koste gaat van hun kwaliteit van leven.

Matthijs (18) met ASS

Of ik iemand heb om over mijn gevoelens te praten. Ja, ik heb ook een vriendin en daar kan ik heel goed mee overweg, we vertellen alles aan elkaar en zien elkaar elke dag. Waar we het dan over hebben? Niet specifiek over dit soort dingen, ze heeft ook autisme. We kennen elkaar daar te goed in. We zien elkaar niet als lotgenoten. We zijn best wel verschillend, daardoor kunnen we goed met elkaar praten. Zij heeft op emotioneel vlak wel moeite, ik ben juist emotioneel wel goed. Soms kan ik best verdrietig of teleurgesteld zijn. Dan merk je aan mij dat iets me dwarszit. Als ze ernaar vraagt en ik erover vertel, lucht het wel op. Het is dan redelijk snel weer weg, het is nooit heel erg. Ik had ook iemand die ik leuk vond, maar dat was redelijk snel weer voorbij. Dan vind ik dat ook prima. Je denkt een dagje jammer, maar daarna ga je weer door.

Jeroen Dewinter, klinisch psycholoog

Soms hebben ASS-kenmerken ook invloed op seks en relaties. Zo kan het erg overweldigend zijn om aangeraakt te worden, of moeilijker zijn om te vertellen wat je wel en niet leuk vindt, of om iemand te benaderen. Sommige jongeren met ASS zijn ook gevoeliger voor bepaalde geuren of hoe dingen aanvoelen. Recente onderzoeken toonden dat net iets meer mannen en vrouwen met autisme zich ook of alleen aangetrokken voelen tot iemand van hetzelfde geslacht. Dat is prima, maar het kan ingewikkeld zijn omdat je nog twijfelt of om dat aan anderen zoals je ouders en je vrienden te vertellen. We zien ook dat sommige jongeren en volwassenen met ASS zich niet goed voelen in hun lichaam en twijfelen over hun genderidentiteit: mijn lichaam, is dat van een jongen of een meisje, maar voel ik me ook zo? Voel ik me anders door mijn ASS of is het genderdysforie? Ik denk dat het goed is om aandacht te hebben voor dit complexe thema en ook om zo veel mogelijk openheid te bieden.

Jelle (18) met ASS

Of ik een vriendin heb. Nee, ik heb geen vriendin. Ik zou wel willen, maar dat is biologisch bepaald. Dat wil iedereen wel. In mijn situatie is het moeilijk een vriendin te vinden, want daarvoor moet je toch op school zitten. En dat zit ik nu niet.

Jeroen Dewinter, klinisch psycholoog

Wat kan maken dat iemand met ASS moeite heeft met seks en relaties? Daar weten we nog niet zo veel over. Er zijn jongeren die seksuele gevoelens ervaren en gaan experimenteren, anderen herkennen opwinding niet zo goed of weten niet zeker wat verliefdheid is of wie ze leuk vinden. Sommige jongeren maken gemakkelijk contact en gaan wel een relatie aan, anderen zijn onzeker, angstig of niet sociaalvaardig genoeg en wachten wat langer om die stap te zetten of doen het niet. Een aantal jongeren heeft een relatie met seks die goed loopt, anderen zijn niet goed afgestemd op hun partner en krijgen daardoor spanningen in hun relatie. Ik ken jongeren die niet zo taalvaardig zijn of verstandelijk beperkt, maar die wel heel makkelijk een relatie hebben, en anderen die dat niet lukt. Er is dus niet een lijn te trekken waar het misloopt, er zijn veel verschillende mechanismen die maken dat sommige jongeren met ASS in hun seksuele ontwikkeling moeilijkheden ervaren.

Madelief (17) met ASS

Of ik later een vriendje wil? Dat weet ik nog niet. Ik heb al een paar relaties gehad. Joshua was een leuke jongen. Als hij kwam nam hij bloemen mee en hij nam me mee naar attractieparken, maar hij heeft het uitgemaakt. Hij wilde me meenemen naar de film, hij had er al een uitgekozen en kaartjes gekocht zonder met mij te overleggen. Maar het was best een enge film. Ik had de trailer met mama bekeken, het was niet echt een film voor mij. Ik zei dat hij maar beter met zijn broertje of met zijn moeder kon gaan en dat we de volgende keer samen naar de film konden. Toen werd ik dinsdagochtend wakker en zag ik dat hij uit onze appgroep was gestapt, hij reageerde niet meer op mijn berichtjes. ’s Middags kreeg ik een berichtje dat hij het wilde uitmaken. Het is nu wel rustiger zonder vriendje. Het is een heel gedoe. Het is ook fijn om goede vrienden te hebben.

Femke, moeder van Karel (13) met ASS

Of de puberteit van Karel een zorg voor mij is? Ja, absoluut. Dan kunnen ze heel erg vasthoudend zijn naar een meisje. Mijn moederhart breekt als ik eraan denk dat dat niet lukt. Op zijn oude school had hij badschuim gekocht voor een meisje, maar dat was geen succes. Hij heeft niet door of mensen dingen menen of niet. Tussen de regels door lezen, het sociale begrip, is nog moeilijk voor hem. Hij vraagt vaak of iets sarcasme is, want dat begrijpt hij niet. Meisjes brengen hem in de war. Hij is uit alle groepsapps gestapt, wilde er niks mee te maken hebben.

Karel (13) met ASS

Of ik al een vriendinnetje heb. Niet echt. Ik zit in een rare, verlegen klas. Als ik een meisje leuk vind, dan schrijf ik meestal een gedicht voor haar, maar dat werkt niet. Ik maakte vroeger vaak gedichten, nu niet meer eigenlijk. Ik had geen materiaal meer om over te schrijven

Jeroen Dewinter, klinisch psycholoog

Veel jongeren brengen veel tijd op internet door. Er is veel fijne en goede informatie beschikbaar, maar ook vreemde of afwijkende. We leggen kinderen en jongeren best uit wat ze tegen kunnen komen; hoe ga je daarmee om, hoe weet je welke informatie goed is. Sommige jongeren en volwassenen met ASS ervaren dingen op een andere manier. Soms zijn ze minder of juist meer gevoelig voor seksuele of lichamelijke prikkels, en hebben ze veel hardere druk nodig om een orgasme te krijgen. Anderen raken juist sneller overprikkeld. In de evaluatie van ‘Ik Puber’ gaven jongeren van twaalf tot achttien jaar bijvoorbeeld zelf aan dat ze een aantal thema’s hadden gemist: fetisjisme, genderdysforie en genderontwikkeling. Dat zijn nog ingewikkeldere thema’s van seksualiteit, en die maken we volgens mij het best bespreekbaar, anders laten we een aantal jongeren lang zwoegen met complexe gevoelens waardoor ze zich nog anders gaan voelen.